GŁÓWNY SZLAK BESKIDZKI

od Ustronia w Beskidzie Śląskim do Wołosatego w Bieszczadach

Powstałe w 1873 roku Towarzystwo Tatrzańskie, które po odzyskaniu niepodległości w 1920 roku przyjęło nazwę Polskie Towarzystwo Tatrzańskie (PTT), jako jedno z głównych swoich zadań przyjęło udostępnianie gór. Polegało to w pierwszej kolejności na budowie dróg i ścieżek, w niedługim czasie po powstaniu rozpoczęto znakowanie szlaków turystycznych, jako podstawowego sposobu ułatwienia wędrowania obszarami górskimi. Po połączeniu PTT z Polskim Towarzystwem Krajoznawczym w 1950 roku powstało Polskie Towarzystwo Turystyczno-Krajoznawcze, które prace znakarskie traktuje jako swoje podstawowe zadanie w działalności statutowej. Wraz z rozwojem infrastruktury i zagęszczania się szlaków, konieczne stało się ujednolicenie sposobu ich znakowania. 21 grudnia 1930 roku PTT zatwierdziło ostateczny tekst instrukcji znakowania, w której ustalono standardy, praktycznie nie różniące się od dziś obowiązujących.

8 czerwca 1934 roku w Jaremczu (Karpaty Wschodnie) odbył się Zjazd Turystyczno – Uzdrowiskowy stowarzyszeń i organizacji rządowych zajmujących się turystyką. Na tym zjeździe PTT zaproponowało system standaryzacji znakowania szlaków turystycznych prowadzonych w górach. Zaproponowano podział szlaków na: główne, łącznikowe, dojściowe i poboczne, znakowane w pięciu podstawowych kolorach: czerwonym, niebieskim, zielonym, żółtym i czarnym. PTT przekazało uczestnikom zjazdu „Instrukcję znakowania szlaków turystycznych w Karpatach”. Zawierała one szczegółowe zasady i technologię prowadzenia prac znakarskich. Instrukcja ta została przez zjazd przyjęta jako obowiązująca na terenie Karpat Polskich. W wyniku tej uchwały 18 stycznia 1935 roku Instrukcja została przyjęta jako obowiązująca przez Ministerstwo Komunikacji – odpowiedzialne za sprawy turystyki w Polsce w okresie międzywojennym. Przedstawiono również przebieg Głównego Szlaku Beskidzkiego i jego wariantów. Według zasad ujętych w tej instrukcji koloru czerwonego należy używać wyłącznie dla Głównego Szlaku Beskidzkiego.

Główny Szlak Beskidzki został wyznakowany w latach 1924-35 z inicjatywy Kazimierza Sosnowskiego, jednego z najbardziej znanych animatorów ruchu turystycznego w Beskidach, autora wydanego w 1914 roku pionierskiego przewodnika po Beskidach Zachodnich. Sosnowski ideę stworzenia głównego szlaku przedstawił w 1923 roku w periodyku „Przegląd Sportowy”. Uważał on, że szlaki turystyczne i schroniska powinny być tak sytuowane, by dać turyście możliwość wędrowania i noclegu w schronisku odległym o dzień marszu, a osią zagospodarowania gór powinien być jeden szlak główny, który wiódłby najbardziej atrakcyjnymi terenami górskimi. Idea ta została zrealizowana właśnie pod nazwą Główny Szlak Beskidzki, którego przebieg został w znacznej części zaprojektowany przez Mieczysława Orłowicza, działacza turystycznego, twórcy Akademickiego Klubu Turystycznego we Lwowie. Trasa jego przebiegu w Gorganach została zrealizowana zgodnie z propozycją prezesa Oddziału Lwowskiego PTT – Adama Lenkiewicza. Szlak ten, długości nieomal 750 km, także rozpoczynający się w Ustroniu, prowadził aż po Stoh (1653 m npm) w Górach Czywczyńskich, do zbiegu granic Polski, Czechosłowacji i Rumunii na kresach Karpat Wschodnich II Rzeczpospolitej.

W 1935 r., na zjeździe Polskiego Towarzystwa Tatrzańskiego w Stanisławowie nadano mu imię marszałka Józefa Piłsudskiego. Po wyznakowaniu szlaku rozwijano również infrastrukturę turystyczną – budowano schroniska, schrony niezagospodarowane, oraz szlaki łącznikowe. Obecnie trasa różni się od przedwojennej – jej modyfikacja była konieczna w związku zmianami granic po II wojnie światowej. Jest skrócony o tereny Karpat Wschodnich, które pozostały poza granicami Polski, zmieniono też nieco jego przebieg w Bieszczadach. Przystosowanie szlaku do zmian terytorialnych zrealizowali: Władysław Krygowski i Edward Moskała. Od 1973 r. nosi on imię Kazimierza Sosnowskiego, zaś imię Mieczysława Orłowicza otrzymał Główny Szlak Sudecki.

Aktualnie Główny Szlak Beskidzki przebiega od Ustronia w Beskidzie Śląskim, do Wołosatego w Bieszczadach. Jest to najdłuższy w Polsce szlak pieszy – ma 519 km. Wiedzie przez kilka grup górskich, pokazując różnorodny krajobraz, a także liczne ciekawostki przyrodnicze i historyczne.

Główny Szlak Beskidzki ma szczególne znaczenie dla uprawiania turystyki górskiej. Jest klamrą spinającą cały obszar Karpat, a jego pokonanie jest znaczącym osiągnięciem dla każdego turysty. Ustanowienie odznaki i jej rozpropagowanie będzie ważnym elementem promocji turystyki górskiej, oraz uznania roli PTTK w tworzeniu szlaków turystycznych.

Jerzy Kapłon
Centralny Ośrodek Turystyki Górskiej PTTK
Kraków