Z powodu inwentaryzacji zbiorów, archiwum będzie nieczynne od 18 marca 2016 r. do odwołania

Polskie Towarzystwo Turystyczno-Krajoznawcze z wielkim pietyzmem odnosi się do pamiątek dziedzictwa kulturowego biorąc czynny udział w ich zachowywaniu dla przyszłych pokoleń. Ten kierunek działalności jest realizowany poprzez tworzenie i prowadzenie ośrodków muzealnych. Towarzystwo kontynuuje działania rozpoczęte przez poprzedników jeszcze w ramach prac w Polskim Towarzystwie Tatrzańskim i Polskim Towarzystwie Krajoznawczym. Duże znaczenie przywiązuje się również do zachowania materialnych pamiątek działalności obu tych organizacji, które utworzyły w 1950 roku PTTK. W ramach tych działań szczególne znaczenie mają starania polegające na zachowaniu pamiątek związanych z historią turystyki górskiej, a w szczególności z historią Polskiego Towarzystwa Tatrzańskiego. W tym celu, w ramach działalności Podkomisji Kultury i Historii Turystyki Górskiej Komisji Turystyki Górskiej Zarządu Głównego PTTK został w 1987 roku utworzony z inicjatywy Edwarda Moskały Ośrodek Dokumentacji Turystyki Górskiej. Zadaniem Ośrodka było uporządkowanie przechowywanych akt Polskiego Towarzystwa Tatrzańskiego oraz udostępnienie ich badającym historię Towarzystwa. W zachowanych dokumentach znajduje się duży zasób informacji o działalności Towarzystwa Tatrzańskiego, Polskiego Towarzystwa Tatrzańskiego, współpracujących z nimi towarzystwach turystycznych i innych organizacjach i instytucjach, głównie z okresu międzywojennego. Całość akt podzielona jest na 15 głównych tematów:

1. SPRAWY REJESTRACYJNE, STATUTY

Znajdujemy tu szereg dokumentów obrazujących powstawanie statutów, dokumenty rejestracyjne oddziałów, projekty legitymacji i wzorcowych druków.

2. DZIAŁALNOŚĆ ORGANÓW STATUTOWYCH ORAZ KOMISJI NIESTATUTOWYCH

W tym dziale umieszczono szereg dokumentów związanych z organizacją i przebiegiem Walnych Zjazdów PTT od 1923 roku, z pracami Zarządu Głównego i jego biura, działalnością Głównej Komisji Rewizyjnej oraz sekcji i komisji specjalistycznych.

3. FINANSE

Dział poświęcony zachowanym dokumentom obrazującym działalność finansową, od bilansów, po sprawy wszelakich dofinansowań działalności.

4. WSPÓŁDZIAŁANIE I WSPÓŁPRACA

Jest to szeroki dział poświęcony współpracy z różnorodnymi instytucjami, w tym sportowymi, turystycznymi, organizacjami społecznymi i politycznymi, głównie w okresie międzywojennym. Interesująca jest korespondencja z europejskimi organizacjami turystycznymi, zwłaszcza dział poświęcony Asocjacji Słowiańskich Towarzystw Turystycznych.

5. SPRAWY OSOBOWE I CZŁONKOWSKIE

Zawiera niewielkie ilości informacji ściśle osobowych kilkunastu związanych z PTT działaczy.

6. NIERUCHOMOŚCI TOWARZYSTWA

Wyróżnić tu należy dział związany z własnościami Towarzystwa w Tatrach.

7. SPRAWY ADMINISTRACYJNE

Jest tu zespół informacji dotyczących życia biurowego (głównie z okresu po II wojnie światowej).

8. OCHRONA PRZYRODY

Dział poświęcony działaniom Towarzystwa na polu ochrony przyrody, głównie związanych z tworzeniem Tatrzańskiego Parku Narodowego, sporem związanym z budową kolei linowej na terenie TPN.

9. WYDAWNICTWA

Pojawiają się tu materiały redakcyjne różnych wydań Wierchów, korespondencja na temat drukowania innych wydawnictw oraz sposobu ich dystrybucji.

10. POPULARYZACJA TURYSTYKI GÓRSKIEJ

To garść informacji na temat urządzonych wystaw i innych działań związanych z popularyzacją działalności PTT.

11. OBSŁUGA RUCHU TURYSTYCZNEGO

Dział zawierający informacje dotyczące znakowania szlaków w górach oraz wprowadzania w życie zasad konwencji turystycznych. Umieszczono tu również bogatą korespondencję i materiały związane z wprowadzeniem w życie Górskiej Odznaki Turystycznej. Dużo miejsca zajmują sprawozdania z wszelkich zjazdów i konferencji w sprawach turystycznych, a także prac komisji robót w górach.

12. BADANIA,WYPRAWY

Niewielki dział związany z działaniami zmierzającymi do przeprowadzenia kilku wypraw w góry wysokie, również związany z badaniami speleologicznymi w Tatrach.

13. SPORY, SKARGI, DEFRAUDACJE

W Towarzystwie miały miejsce również i sprawy nieprzyjemne. Kilka z nich znalazło swoje odzwierciedlenie w postaci zachowanej dokumentacji. Część z nich jeszcze i dzisiaj nie powinno ujrzeć światła dziennego.

14. DZIAŁALNOŚĆ ODDZIAŁÓW TOWARZYSTWA TATRZAŃSKIEGO I POLSKIEGO TOWARZYSTWA TATRZAŃSKIEGO

To najbardziej rozbudowany dział zawierający korespondencję z Oddziałami lokalnymi PTT. Każdy z istniejących Oddziałów posiada tu garść informacji, niestety większość z nich jest fragmentaryczna i ogranicza się do kilkunastu stron korespondencji.

15. SCHRONISKA

Zgromadzono tu materiały związane z budową schronisk oraz sprawy ogólne, dotyczące wszystkich schronisk prowadzonych przez PTT.

Posiadane materiały nie mają charakteru kompletnych informacji, Są często fragmentaryczne i czasami ograniczają się do śladowej korespondencji, jednak stanowią cenne uzupełnienie do wielu źródeł historycznych, czasami stanowiąc jedyny materiał dotyczący jakiegoś zagadnienia. W celu ułatwienia korzystającym z zasobów Ośrodka dostępu do szerokiej informacji o towarzystwie przeprowadzono kwerendę w wielu zasobach archiwalnych krajowych. Sięgnięto nie tylko państwowych archiwów, lecz także do zasobów bibliotek i instytucji państwowych i społecznych na terenie całego kraju. W wyniku tej kwerendy uzyskano szereg cennych informacji n/t przechowywanych w różnych ośrodkach (nie tylko w archiwum państwowym) materiałach dotyczących Towarzystwa, związanych z nim postaci, a także mikrofilmy z informacjami na temat posiadanych zasobów o działalności Oddziałów PTT. Po długotrwałej korespondencji z archiwami na Ukrainie, dzięki pomocy Naczelnej Dyrekcji Archiwów Państwowych w Warszawie otrzymano z zasobów archiwalnych Lwowa i Stanisławowa ok. 300 mb taśm zmikrofilmowanych akt Oddziałów Lwowskiego i Stanisławowskiego PTT. Zasoby akt będące w dyspozycji Ośrodka są stale powiększane dzięki darowiznom osób zainteresowanych zachowaniem dokumentów obrazujących działalność polskich organizacji turystycznych. Zmienił się charakter pracy Ośrodka, z jednostki opracowującej posiadany zespół akt stał się instytucją mającą na celu gromadzenie i udostępnianie wszelkich materiałów dotyczących historii turystyki górskiej.

Szczególną uwagę poświęcił Ośrodek działaniom na rzecz zachowania pamiątek związanych z działalnością polskich organizacji turystycznych na Kresach Wschodnich II Rzeczpospolitej. W wyniku tych prac powstał szczegółowy wykaz posiadanych w różnym okresie czasu na tych terenach obiektów turystycznych (w większości już nie istniejących) wraz z częściową dokumentacją fotograficzną. Zidentyfikowano tu 141 obiektów, w tym 74 będące w gestii Polskiego Towarzystwa Tatrzańskiego. Wykonano także opracowania materiałów dotyczących Oddziałów PTT, Karpackiego Towarzystwa Narciarzy oraz Podolskiego Towarzystwa Turystyczno-Krajoznawczego. Ośrodek był głównym organizatorem (prócz Towarzystwa Miłośników Lwowa i Stowarzyszenia „Wspólnota Polska”) jednej z pierwszych w kraju wystawy związanej z pokazaniem osiągnięć polskich kresowych organizacji turystycznych, która pod nazwą „Turystyka letnia i zimowa w Karpatach Wschodnich do 1939 roku” odbyła się w grudniu 1991 roku w Krakowie. Znaczna część prezentowanych na tej wystawie materiałów stanowi trzon ekspozycji w Ośrodku Podkomisji Kultury i Historii Turystyki Górskiej w Ustrzykach Górnych poświęconej historii turystyki górskiej na Kresach Wschodnich. Prezentacją posiadanych w Ośrodku materiałów obrazujących działalność Towarzystwa Tatrzańskiego i Polskiego Towarzystwa Tatrzańskiego była zorganizowana wspólnie z Centralnym Ośrodkiem Turystyki Górskiej w Krakowie wystawa z okazji 125 lat od powstania TT prezentowana na XIV Walnym Zjeździe PTTK w Lublinie pod tytułem „Od Towarzystwa Tatrzańskiego do PTTK (1873-1998)”.

Jerzy Kapłon